ვადაგადაცილებული დებიტორული დავალიანების დაბეგვრა
შემოსავლების სამსახურის ახალი მეთოდური მითითების მიხედვით, საგადასახადო შემოწმებისას საშემოსავლო გადასახადით დაბეგვრას დაექვემდებარება ყველა ის დებიტორული დავალიანება, რომელთა დაფარვაც, ერთის მხრივ, არ მოხდა მათი წარმოშობიდან გონივრულ ვადაში, ხოლო, მეორეს მხრივ, გადამხდელს სასამართლოში, არბიტრაჟსა თუ აღსრულების ორგანოებში დებიტორული დავალიანების ამოღების მიზნით სამართლებრივი პროცედურები დაწყებული არ ექნება და ამასთან გადამხდელის მიერ შემოწმების პროცესში ვერ მოხდება ისეთი მტკიცებულების წარდგენა, რომელიც უტყუარად დაასაბუთებს და სარწმუნოს გახდის დებიტორული დავალიანების გადახდის ვადის ხანგრძლივობისა და შესაბამისი სამართლებრივი მექანიზმების არ გამოყენების მიზეზს.
იგივე წესი გავრცელდა მომწოდებლებისთვის გადახდილ ავანსის თანხებზე, კერძოდ მომწოდებლებზე გადახდილი ავანსები საშემოსავლო გადასახადით დაბეგვრას დაექვემდებარება, თუ ავანსის თანხის გადახდიდან გონივრულ ვადაში არ მოხდება მომწოდებლისგან საქონლის ან/და მომსახურების მიღება.
დღევანდელ კომენტარში მოკლედ განვიხილავთ, რას ეფუძნება სამართლებრივად საგადასახადო ადმინისტრაციის აღნიშნული მითითება და რა ზომებს უნდა მიმართონ გადასახადის გადამხდელებმა, რათა თავიდან იქნას აცილებული ან მინიმიზირებული საგადასახადო რისკები.
მანამდე კი ტრადიციულად შეგახსენებთ, რომ ვიდეო კომენტარის წარმომდგენია აუდიტორული კომპანია TaxInfo და საგადასახადო ადვოკატი – დიმიტრი გაგოშიძე. კომენტარში დაფიქსირებული მოსაზრებები კი შეიძლება არ ემთხვეოდეს საგადასახადო ორგანოს პოზიციას კონკრეტულ საკითხთან მიმართებაში.
1. prīmā faciē – მტკიცებულება
სამართლებრივი თვალსაზრისით, საგადასახადო ორგანო მსგავსი მიდგომების შემოღებით ცდილობს საგადასახადო სამართალში დაამკვიდროს ე.წ. prima facie-პრაქტიკა, რომლის დროსაც კონკრეტული გარემოებების არსებობა ჩაითვლება საკმარის პირველად (ე.წ. prima facie-) მტკიცებულებად, რომლითაც საგადასახადო ორგანო დაასაბუთებს ოპერაციის კვალიფიკაციის შეცვლას და კონკრეტული ოპერაციის არსებობას და განახორციელებს გადასახადის დარიცხვას, თუ აღნიშნული ოპერაციის არსებობა გადამხდელის მიერ წარმოდგენილი არსებითი ხასიათის მქონე სხვა მტკიცებულებებით არ იქნება უარყოფილი ან გაბათილებული.
2. მაგალითი #1: ვადაგადაცილებული დებიტორული დავალიანების დაბეგვრა
მოდით განვიხილოთ მაგალითი #1:
საგადასახადო შემოწმების შედეგად დადგინდა, რომ კომპანიას არარეზიდენტი პირის მიმართ უფიქსირდება მოთხოვნა – დებიტორული დავალიანება – 500 000 ლარის ოდენობით. დებიტორული დავალიანება წარმოქმნილია კომპანიის მიერ 1 წლის წინ არარეზიდენტი მყიდველისთვის ექსპორტით მიწოდებული საქონლის ღირებულებიდან. საგადასახადო შემოწმების დაწყების მომენტისათვის კომპანიას დებიტორული დავალიანების ამოსაღებად მომწოდებლის ქვეყანაში სასამართლოსთვის არ მიუმართავს და არც სხვა სამართლებრივი მექანიზმები გამოუყენებია.
შეფასება:
იმ გარემოებების გათვალისწინებით, რომ გასულია მსგავს ოპერაციებზე სასაქონლო კრედიტის – დებიტორული დავალიანების ხანგრძლივობის გონივრული ვადა, მოცემულ შემთხვევაში, საგადასახადო ორგანო მეთოდური მითითების საფუძველზე ჩათვლის, რომ არარეზიდენტ მყიდველს კომპანიისთვის დავალიანების თანხა გადახდილი აქვს სრულად, რომლის განკარგვაც მოხდა უფლებამოსილი პირის – კომპანიის დირექტორის მიერ და ოპერაციას დაუქვემდებარებს საშემოსავლო გადასახადით დაბეგვრას, რომელიც იქნება 125 000 ლარი (=500 000 ლარი * 20% / 80%).
3. შედარების აქტი და ხელშეკრულება vs prīmā faciē -მტკიცებულება
შეიცვლება, თუ არა რაიმე, თუ კომპანია წარმოადგენს არარეზიდენტ პირის აპოსტილით დამოწმებულ დასტურს, რომელიც დაადასტურებს კომპანიის მიმართ 500 000 ლარის დავალიანების არსებობას? არა. მხოლოდ დავალიანების დასტურის წერილი, ვერ ჩაითვლება არსებითი ხასიათის მქონე მტკიცებულებად და საგადასახადო ორგანოს პირველად (ე.წ. prima facie-) მტკიცებულებას ვერ გადაწონის. არც არარეზიდენტ პირთან გაფორმებული 1 წლიანი კონსიგნაციით მიწოდების ხელშეკრულება შეცვლის რაიმეს, რადგან ორივე ხსენებული მტკიცებულება სუბიექტური ხასიათისაა და ისინი პირველადი (ე.წ. prima facie-) მტკიცებულებით დადგენილი გარემოებებს ვერ აქარწყლებენ. შესაბამისად, საგადასახადო ორგანო ოპერაციას მაინც დაბეგრავს.
4. რეკლასიფიკაციის მოთხოვნის უფლება
თუმცა მოცემულ შემთხვევაში, კომპანიას შეუძლია საგადასახადო პროცესის დასრულებამდე საგადასახადო ორგანოს წარუდგინოს შესაბამისი განცხადება, რომელსაც თან უნდა ერთვოდეს შესაბამისი დოკუმენტები, რომლითაც კომპანია მოითხოვს, რომ საგადასახადო ორგანომ სადაო თანხები განიხილოს პარტნიორების მიერ საზოგადოებაში განხორციელებული შენატანის ან პარტნიორების მიერ საზოგადოებისთვის მიცემული სესხის უკან დაბრუნებად, ასეთ შემთხვევაში შესაბამისი თანხით შემცირდება საზოგადოების პარტნიორების მიერ საზოგადოებაში განხორციელებული შენატანების ან/და მათ მიერ საზოგადოებისთვის მიცემული სესხის თანხები, ხოლო ოპერაცია საშემოსავლო გადასახადით დაბეგვრას არ დაექვემდებარება. პარტნიორთა შენატანების ან/და სესხის არ არსებობის შემთხვევაში, შესაბამისი დოკუმენტების წარდგენის გზით, კომპანიას ასევე შეუძლია საგადასახადო ორგანოს მოთხოვოს, რომ სადაო თანხები განიხილოს არარეზიდენტ პირზე გაცემულ სესხად და ოპერაცია დაუქვემდებაროს არა საშემოსავლო გადასახადით, არამედ მოგების გადასახადით დაბეგვრას, რომელსაც კომპანია ჩაითვლის იმ საანგარიშო პერიოდში, როცა არარეზიდენტი პირის მიერ მოხდება კომპანიის დავალიანების დაფარვა. საგადასახადო შემოწმების პოცესში შესაბამისი დოკუმენტების წარდგენის გზით, კომპანიას შეუძლია მოსთხოვოს საგადასახადო ორგანოს, რომ სადაო თანხები მიჩნეული იქნას არა დირექტორზე გაცემულ სახელფასო განაცემად, არამედ საზოგადოების პარტნიორებზე გაცემულ დივიდენდად.
5. prīmā faciē – მტკიცებულების საწინააღმდეგო მტკიცებულებები
თუმცა ისმის კითხვა, მაშინ რა მტკიცებულება უნდა იქნა წარდგენილი იმისთვის, რომ საგადასახადო ორგანომ დებიტორული დავალიანება არ დაუქვემდებაროს დაბეგვრას? ასეთი მტკიცებულება იქნება ყველა ის ობიექტური მტკიცებულება, რომელიც დაასაბუთებს კონსიგნაციის ან/და დებიტორული დავალიანების ვადა გადაცილების უჩვეულოდ გრძელ პერიოდს და სამართლებრივი მექანიზმების არ ამოქმედების მიზეზს. მაგალითად, მტკიცებულება, რომელიც ადასტურებს გაკოტრების საქმის გახსნას და გაკოტრების მასაში კომპანიის მოთხოვნის არსებობას, და სხვა.
6. მოქმედების სფერო (ვადაგადაცილებული დებიტორული დავალიანების დაბეგვრა)
საგადასახადო ადმინისტრაციის მეთოდური მითითება ვრცელდება ასევე რეზიდენტი პირების მიმართ არსებულ მოთხოვნებზე, სწორედ ამიტომ, იმ შემთხვევაშიც, კი თუ კომპანიას არარეზიდენტი პირის ნაცვლად მოთხოვნა – დებიტორული დავალიანება ექნებოდა რეზიდენტი პირის მიმართ, ზემოხსენებულ მაგალითში მოყვანილი მსჯელობა დარჩებოდა უცვლელი.
რაც შეეხება კომპანიის მოთხოვნებს ესტონურ მოდელზე მყოფ სხვა რეზიდენტი კომპანიების მიმართ, მიუხედავად იმ გარემოებისა, რომ მეთოდური მითითება გამონაკლისს არც რეზიდენტი კომპანიის მიმართ მოთხოვნებთან დაკავშირებით ითვალისწინებს და ზემოხსენებულ მაგალითში არსებულ მსჯელობას ავრცელებს რეზიდენტის კომპანიების მიმართ არსებულ მოთხოვნებზეც, ვფიქრობთ, რომ აღნიშნულ ნაწილში მითითება სავარაუდოდ დაზუსტდება.
დებიტორულ დავალიანებასთან დაკავშირებით მაგალითში მოყვანილი მსჯელობები მოქმედებს ასევე მომწოდებლებზე გაცემულ იმ ავანსის თანხებზეც, რომლის სანაცვლოდაც მომწოდებელს კომპანიისთვის გონივრულ ვადაში საქონლის მოწოდება ან მომსახურების გაწევა არ განუხორციელებია, ამასთან კომპანიას ავანსის უკან დაბრუნების ან/და მომწოდებლისგან საქონლის/მომსახურების მოწოდების მოთხოვნის მიზნით სამართლებრივი მექანიზმები არ აუმოქმედებია და შემოწმების პროცესში არ მოუხდენია ისეთი მტკიცებულების წარდგენა, რომელიც უტყუარად დაასაბუთებდა და სარწმუნოს გახდიდა ავანსის ვადის ხანგრძლივობისა და შესაბამისი სამართლებრივი მექანიზმების არ გამოყენების მიზეზს.
7. საგადასახადო რისკები პრევენცია/შემცირება
ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე, საგადასახადო რისკების თავიდან აცილების მიზნით მნიშვნელოვანია, კომპანიებმა ვადაგადაცილებული დებიტორული დავალიანების მიმართებაში დაიწყონ სამართლებრივი მექანიზმების ამოქმედება: ყველაზე იოლ გზას ამ მხრივ წარმოადგენს გამარტივებული სააღსრულებო წარმოების დაწყება რეზიდენტი მოვალეების (დებიტორების) მიმართ, რა შემთხვევაშიც შესაბამისი განცხადება წარედგინება აღსრულების ბიუროს. მოვალის (დებიტორის) მიერ აღსრულების ეროვნული ბიუროს წინაშე ვალის დადასტურების შემთხვევაში სასამართლო პროცესების გარეშე პირის მიმართ იწყება აღსრულების პროცესი. იმ შემთხვევაში, კი თუ მოვალემ (დებიტორმა) აღსრულების ეროვნული ბიუროს წინაშე არ აღიარა ვალი, მაშინ კომპანიამ მოვალის (დებიტორის) წინააღმდეგ შესაბამისი სარჩელით უნდა მიმართოს სასამართლოს.
თუ კომპანიები არ აამოქმედებენ სამართლებრივ მექანიზმებს მოთხოვნების ამოსაღებად, მაშინ როგორც უკვე ითქვა, მათ უნდა მოიპოვონ არსებითი ხასიათის რაიმე საწინააღმდეგო მტკიცებულება, რომელიც გააქარწყლებს პირველადი (ე.წ. prima facie-) მტკიცებულების საფუძველზე საგადასახადო ორგანოების მიერ დადგენილ გარემოებებს.
სამართლებრივი მექანიზმების ამოქმედება არ ამოქმედებასთან დაკავშირებული ხსენებული პრინციპები მოქმედებს ასევე გაცემულ ავანსებთან მიმართებაში.
დასასრული (ვადაგადაცილებული დებიტორული დავალიანების დაბეგვრა)
დღეისათვის სულ ეს იყო საგადასახადო კოდექსის ვიდეო კომენტარის წარმომდგენია აუდიტორული კომპანია TaxInfo და საგადასახადო ადვოკატი – დიმიტრი გაგოშიძე. კითხვების ან შენიშვნების შემთხვევაში გთხოვთ დაგვიკავშირდეთ მითითებულ საკონტაქტო მისამართებზე. მადლობა, რომ გვისმენდით!
ავტორები: დიმიტრი გაგოშიძე (საგადასახადო ადვოკატი), ნინო ბობოხიძე (TaxInfo, საგადასახადო მენეჯერი). კონტაქტი: +995 599 69 71 01
